W obecnych czasach kwestia przekraczania granic nabrała szczególnego znaczenia i jest tematem poruszanym na całym świecie. Doświadczenie życia w czasie pandemii COVID-19 zdefiniowało to pojęcie na nowo. Dla wirusa granice po prostu nie istnieją.
Z tego powodu w pewnym sensie wszyscy jesteśmy w dość podobnej sytuacji. Oczywiście są kraje, w których pandemia przebiega dużo bardziej dramatycznie niż gdzie indziej. Tak było na północy Włoch, które były jednym z pierwszych europejskich państw, gdzie wykryto zakażenia. Jednak przekraczanie granic ma także pozytywny aspekt, który dotyczy muzyki. Podróże umożliwiały kompozytorom rozwój. To dzięki nim mogli tworzyć unikalne połączenia stylistyczne. Kwestia tych wzajemnych wpływów jest fascynująca. Były również czasy, kiedy granice zamykano. Działo się tak w nazistowskich Niemczech czy w Związku Radzieckim i w podległych mu krajach, gdzie wykonywanie utworów niektórych kompozytorów było zakazane. Ich mieszkańcy mieli bardzo ograniczone możliwości poznawania najnowszych trendów w muzyce. Na szczęście obecnie, przynajmniej w naszych społeczeństwach, mamy możliwość poznawania wszystkiego, co ludzki mózg jest w stanie wytworzyć. Muzyka przekracza granice, co w pewnym sensie stanowi jej istotę. Z tego też względu jest wielkim skarbem ludzkości, czymś, o co musimy dbać. Dlatego też w czasie festiwalu Wratislavia Cantans zjawisko przekraczania granic będzie rozpatrywane z różnych perspektyw.
Podczas koncertu inauguracyjnego – z udziałem znakomitej mezzosopranistki Magdaleny Koženy i NFM Filharmonii Wrocławskiej pod batutą Duncana Warda – przyjrzymy się związkom pomiędzy muzyką określaną mianem „klasycznej” a muzyką ludową.
Inny aspekt przekraczania granic podjęty zostanie podczas dwóch kolejnych koncertów, podczas których zabrzmi Werther Gaetana Pugnaniego oraz Pierrot lunaire Arnolda Schönberga. Myślą przewodnią obu utworów jest relacja pomiędzy słowem mówionym a muzyką. Podczas festiwalu wystąpi Agata Zubel i Wolfgang Mitterer. Quatuor Mosaïques, jeden z najlepszych kwartetów smyczkowych grających na instrumentach historycznych, wykona dzieła Ludwiga van Beethovena, które w pierwszych dekadach XIX wieku były one niezwykle postępowe. Utwory tego kompozytora zabrzmią również podczas koncertu pod moją dyrekcją. Poprowadzę Il Giardino Armonico i Chór NFM. Giulio Prandi i Coro e Orchestra Ghislieri z Pawii wykonają dzieła epoki późnego baroku. Z kolei koncert pod batutą Pedra Memelsdorffa będzie wynikiem badań prowadzonych przez tego artystę nad muzyką wykonywaną w XVIII wieku na Haiti, będącym wówczas kolonią francuską.
Paul Van Nevel i Huelgas Ensemble przedstawią dzieła, które przekraczały granice chromatyki. W programie znalazły się m.in. utwory Cipriana de Rore, Orlanda di Lasso, Luki Marenzia, Giovanniego de Macque’a czy Michelangela Rossiego. Byli to bardzo nowatorscy kompozytorzy. Znakomity Zefiro Ensemble pod dyrekcją Alfreda Bernardiniego wykona jedno z arcydzieł Wolfganga Amadeusa Mozarta, Serenadę B-dur „Gran Partita”. W programie tego samego koncertu znalazła się też kompozycja zupełnie odmienna od Serenady: napisana mniej więcej sto pięćdziesiąt lat później Ionisation Edgara Varèse’a. Był to pierwszy utwór w historii powstały wyłącznie na perkusję.
Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia pod batutą Lawrence’a Fostera wykona program zatytułowany „Narodziny muzyki współczesnej”. Rozpocznie go utwór napisany przez Claude’a Debussy’ego w 1894 roku – Preludium do „Popołudnia fauna”. To jedno z najbardziej znanych dzieł muzycznego impresjonizmu. Kierunek ten, wraz z ekspresjonizmem, był jednym z najważniejszych nurtów początku XX wieku i podczas koncertu reprezentowany będzie także przez Pięć utworów na orkiestrę Schönberga. Zależało mi również na umieszczeniu w programie Koncertu podwójnego na flet, obój i orkiestrę Györgya Ligetiego, jednego z najważniejszych twórców działających w drugiej połowie XX wieku.
W programie występu NFM Orkiestry Leopoldinum pod dyrekcją Josepha Swensena znalazła się XIV Symfonia Dymitra Szostakowicza. Koncert ten będzie zadedykowany pamięci ofiar zamachów na World Trade Center z 11 września 2001 roku. Wrocław Baroque Ensemble i Andrzej Kosendiak podczas koncertu zatytułowanego „Trwanie” przedstawią utwory Giacoma Carissimiego i Kaspara Förstera młodszego. Poprzez wykonanie tych dzieł Maestro Kosendiak kontynuuje swoje poszukiwania w zakresie muzyki dawnej. Z kolei uczestnicy 45. Kursu Interpretacji Muzyki Oratoryjnej i Kantatowej pod dyrekcją Benjamina Bayla zaprezentują oratorium Alessandra Scarlattiego La Giuditta. Scarlatti był bardzo interesującym kompozytorem włoskim wczesnego baroku i uważam, że jego muzyka zasługuje na częstsze wykonania. Festiwal zwieńczy koncert świetnego Chor des Bayerischen Rundfunks.
Czas pandemii jest bardzo trudny dla nas wszystkich, także dla muzyków. Zamknięcie sal koncertowych było dla nas smutną koniecznością. Trzymajmy kciuki, aby pozostały otwarte.
Giovanni Antonini
dyrektor artystyczny Międzynarodowego Festiwalu Wratislavia Cantans im. Andrzeja Markowskiego